Vandaag, 20 februari 2014, mocht ik in het bijzondere Museo Nazionale Delle Arti Del XXI Secolo in Rome een lezing geven tijdens de studiedag ‘Communicating Architecture’. Een veelheid aan professionals – waaronder architecten, ontwerpers, politici en journalisten – reflecteerden op de vraag of architectuur kan fungeren als communicatiemiddel, en hoe de sociale betekenis ervan bij een groter publiek onder de aandacht kan worden gebracht.

In mijn lezing ben ik vooral ingegaan op het ‘ownership’ van onze steden. “The freedom to make and re-make our cities is one of the most precious and neglected of our human rights”, schreef de Franse filosoof Henri Lefebvre in 1968 in zijn essay ‘The right to the city’. Deze vrijheid is sindsdien, in ieder geval in Nederland, alsmaar verder ingeperkt. De burger speelt eigenlijk geen rol in onze stedelijke ontwikkeling; hij of zij is gereduceerd tot woonconsument. Bestuurders en stedenbouwers werken liever samen met een klein aantal corporaties en projectontwikkelaars dan met een veelheid aan burgers, met elk hun eigen ideeën, wensen en fantasieën. Juist omdat er nauwelijks ruimte is voor zelfexpressie zijn steden niet langer een afspiegeling van de mensen die er wonen, wat maakt dat ze anoniemer worden. Lees verder →

Onlangs werd ik door Cobouw (Thomas van Belzen) geïnterviewd over een veelheid aan onderwerpen; het debat over de Wet maatregelen woningmarkt 2014, Almere en het grootschalige zelfbouwprogramma dat daar onder mijn verantwoordelijkheid is geïntroduceerd – inclusief ‘Ikbouwbetaalbaar’ -, de systematiek van onze bouwwereld en het principe van de wooncoöperatie. Rode draad door het verhaal, dat op 7 februari werd gepubliceerd, is dat het in ons wonen niet of nauwelijks meer over mensen gaat, en dat het tijd wordt voor een radicale omslag. Tegenover het marktdenken, waarin winstmaximalisatie domineert terwijl de burger is gereduceerd tot consument van het wonen, kan een stelsel worden geplaatst dat de burger, als producent, centraal stelt. Dat past niet alleen bij de huidige tijdsgeest; het doet ook recht aan de intrinsieke waarde(n) van het wonen. Of, in de slotzinnen van het interview: “wonen is iets van jezelf. Iets heel primitiefs. Wij moeten wonen weer teruggeven aan de mensen.” Lees hier de inleiding (voorpagina); lees hier het volledige interview.

Tijdens het opruimen van mijn werkkamer vond ik een door mij geschreven artikel terug, over de (bekende) problemen van de stad, gepubliceerd in 1979 in De Nederlandse Gemeente. De aanleiding lag in de door de Commission of the European Communities georganiseerde conferentie over ‘urban problems in the European community’. “Voor mij persoonlijk was de conferentie mogelijkheid om eens, nu even zonder de druk van alledag, geconcentreerd bezig te zijn met de oorzaken van het verval van onze steden, en in het bijzonder met de ontluistering van Den Haag”, schreef ik in de inleiding. “Naast het ontdekken van de juiste oorzaken is er dan de hoop om ook duidelijkheid te verkrijgen hoe oplossingen kunnen worden gevonden en welke oplossingen in andere Europese steden succesvol waren.” Lees verder →

“In Nederland hebben wij – naast de financiële en economische crisis – primair te maken met een institutionele crisis, die voelbaar is in de ontwikkeling van onze steden. De mechanismen van de institutionele wereld zijn vastgelopen. De uitdaging is om te zoeken naar nieuwe werkvormen en partners, die het mogelijk maken om onze steden (weer) op een positieve manier vorm en inhoud te geven. De burger kan daarin één van de belangrijkste energiebronnen zijn, omdat hij of zij zowel creatief is als investeringscapaciteit vertegenwoordigt. In de toekomst is de burger dus eigenlijk de grootste bondgenoot van bestuurders en planners die betrokken zijn bij de ontwikkeling van de stad. Waarom dan niet actief op zoek naar deze nieuwe coalitie?” Dit is de samenvatting van ‘Stadsleven, nu van burgers’, een essay dat ik schreef ter gelegenheid van het congres ‘Binnenstad in Beweging’, georganiseerd door het Trendbureau Overijssel en het Kennisinstituut Stedelijke Samenleving, op 19 september 2013 in Almelo. Het is voor het eerst dat ik reflecteer op het geheel van ervaringen die ik gedurende mijn werkzame leven heb opgedaan.

Lees hier het essay; zie hier de presentatie.