In samenwerking met de afdeling Den Haag organiseert het Landelijk Partijbestuur op 3 december een debat over de kernwaarden en politieke richting van de PvdA. Aan de basis van het debat liggen het rapport ‘De bakens verzetten’ van de Commissie Melkert en het essay ‘De PvdA staat met transactie-denken haar eigen waarden in de weg‘ dat ik deze zomer schreef, en dat er in de kern op neerkomt dat het regeerakkoord en de verschillende deelakkoorden het op belangrijke onderdelen steeds moeilijker maken om de eigen waarden geloofwaardig overeind te houden. In het essay betoogde ik ook dat een herstel van vertrouwen begint met een gesprek, waarin wij de oorzaken doorgronden en bezien wat een gemeenschappelijke inzet zou kunnen zijn om het vertrouwen te herstellen; het is positief dat dit gesprek nu lijkt te worden aangevangen.

“Hoe moet de PvdA haar sociaal-democratische waarden sterker laten gelden in de dagelijkse politieke praktijk?” is de vraag die op 3 december centraal staat. “In aanwezigheid van Adri Duivesteijn, leden van de Tweede Kamerfractie en onze eigen gemeenteraadsleden debatteren we met de Commissie Melkert over hoe de sociaal-democratie van de toekomst vorm gegeven dient te worden en wat dat betekent voor onze politieke koers.” Voor meer informatie en aanmelden, zie de website van de PvdA.

Bij het opruimen van mijn archief stuitte ik op een verhaal ‘Het wilde wonen vereist collectieve planning’, dat op 22 mei 1997 werd gepubliceerd in NRC Handelsblad. Ik schreef het in reactie op een artikel van architect Carel Weber, waarin hij liberalisering van ruimtelijke ordening en woningbouw bepleit. De kern van mijn verhaal is dat die twee – ruimtelijke ordening en woningbouw – niet op één hoop mogen worden geveegd. Wie grotere vrijheid voor de burger wil, moet niet de overheid aanpakken, maar de instituties die zich tussen overheid en burger hebben genesteld. “Als de Rijksoverheid zich beperkt tot de hoofdlijnen van het ruimtelijke ordeningsbeleid, kunnen de afzonderlijke opgaven binnen dit raamwerk, zoals de woningbouw, worden gedeïnstitutionaliseerd en opnieuw worden toevertrouwd aan de energie van de burgers die er primair baat bij hebben. De overheid schept dan vooral een stedenbouwkundig kader en garandeert collectieve waarden in de vorm van onder meer openbare ruimten en openbaar vervoer, en vertrouwt op de energie en creativiteit van zelfbewuste, geëmancipeerde burgers om daarbinnen tot expressie van hun woonwensen te komen. Vooral de gemeentelijke overheid kan in de bevordering van het opdrachtgeverschap van de burger een krachtige rol spelen: zij is bij uitstek verantwoordelijk voor het maken van bestemmingsplannen en dus in staat kansen te schepepen voor de burger als opdrachtgever van zijn eigen woning.”

Lees hier het volledige artikel, met ideeën die begonnen met ‘De verborgen opgave‘ en die ik later, als wethouder in Almere – met programma’s als IkbouwmijnhuisinAlmere en IkbouwbetaalbaarinAlmere – in de praktijk heb gebracht. 

Op 7 november 2014 organiseert HabiTask een inspiratiesessie voor bestuurders, managers en beleidsmakers van corporaties, over de idealen en mogelijke uitwerking van de Wooncoöperatie. De minister voor Wonen en Rijksdienst, Stef Blok, maakte onlangs bekend de Wooncoöperatie – waarin bewoners hun huurwoning kunnen kopen en het onderhoud en het beheer van de woningen en woonomgeving gezamenlijk kunnen verzorgen – onder de Woningwet een plek in het woonbestel te geven (zie hier de acherliggende stukken). Ook wordt geregeld dat corporaties aan bewoners met een lager inkomen leningen voor het onderhoud mogen geven. Daarmee is de wettelijke verankering van de Wooncoöperatie bijna een feit. Zie hier mijn duiding van dit besluit (“wat is een Wooncoöperatie?).

Op 2 september heeft de minister voor Wonen en Rijksdienst bekend gemaakt dat de Wooncoöperatie waarin bewoners – “naar idee van senator Duivesteijn” – hun huurwoning kunnen kopen en het onderhoud en het beheer van de woningen en woonomgeving gezamenlijk kunnen verzorgen, onder de Woningwet een plek krijgt in het woonbestel. Ook wordt geregeld dat corporaties aan bewoners met een lager inkomen leningen voor het onderhoud mogen geven.

De wetswijziging is op 2 september naar de kamer gestuurd.

Zie hier het persbericht; zie hier het begeleidend schrijven aan de Tweede Kamer; zie hier de Nota van Wijziging; zie hier een eerste proeve AmvB.

Verantwoording

Het was in de laatste week van juni, tijdens een vergadering van de Eerste Kamerfractie van de PvdA, dat ik mij onzeker voelde. Ik was bezig met een open brief aan mijn partijgenoten, waarin ik aandacht vroeg voor het steeds verder naar de achtergrond verdwijnen van een waardengedreven sociaal-democratische politiek binnen de PvdA. In het concept had ik getracht greep te krijgen op hoe de partij functioneerde sinds de toetreding tot het kabinet Rutte II. De toonzetting was kritisch. Maar, zo stelde ik mij de vraag, was ik in mijn analyse wel evenwichtig genoeg? Kon ik daarvoor wel voldoende afstand nemen? Per slot van rekening ben ik zelf ook actor in het parlementaire spel. Had ik mijn eigen gedachten – of beter gezegd: mijn kritiek – wel goed genoeg gewogen?

Het was op dát moment, dat ik Willem Witteveen in de centrale hal van de Eerste Kamer aansprak en vroeg of hij even tijd had. “Ik moet je wat vragen. En misschien is het een vreemde vraag, want eigenlijk ben ik al klaar.” Ik legde uit dat zojuist de laatste hand had gelegd aan een open brief aan de leden van de PvdA. Met enkele vertrouwde partijgenoten had ik er al over gesproken, en één had zelfs minutieus meegelezen. Toch was er nog onzekerheid en wilde ik, voor mijn eigen geruststelling, een finale check. Voor mij vertegenwoordigde Willem een wandelend sociaal-democratisch geweten. Hij was een autonoom denker, iets wat in de politiek geenszins vanzelfsprekend is. Je zag aan hem wat hij oprecht vond; het was mooi hoe hij zijn wenkbrauwen fronste wanneer een partijgenoot, vaak met een veelheid aan woorden, opportunistische motieven probeerde te verhullen. Op zulke momenten genoot ik van zijn kritische, uitgesproken blik. “Willem, Ik wil heel graag dat jij mijn verhaal leest, en in feite wil ik maar één ding weten. Vlieg ik uit de bocht? Is het verhaal over de top? Heb ik mijn argumenten wel goed gewogen?”

In de nacht van 2 juli stuurde ik Willem mijn verhaal toe. In de ochtend van 3 juli kreeg ik zijn e-mail, met de conclusie: “Een mooi integer en eerlijk verhaal. Publiceren dus.” De centrale vraag die Willem – ook naar aanleiding van mijn essay – stelde, is hoe wij ons anders kunnen organiseren. Hoe zetten we onze waardevolle beginselen om in concrete actie? Daar zou het wat hem betreft over moeten gaan, en niet over de vraag hoe we ons eigen gelijk nog beter (kunnen) uitleggen. Op 8 juli, de laatste vergaderdag voor het zomerreces, spraken we door over zijn opmerkingen en kanttekeningen.

De open brief werd een zelfstandig essay, met de titel ‘De PvdA staat met transactie-denken haar eigen waarden in de weg’, dat ik op 16 juli aanbood aan de voorzitter van de PvdA, Hans Spekman. Aan het eind van die week zou ik het essay openbaar maken.  Een passend moment, in de luwte van het reces waarin de waan van de dag niet zou domineren en er tijd voor reflectie is.

Hoe anders liep het? In de middag van 17 juli kwam het afgrijselijke nieuws dat er boven Oekraïne een vliegtuig, eerder vertrokken vanaf Schiphol, was neergestort. Al heel snel werd duidelijk dat het hier niet om een ongeluk ging, maar dat het vliegtuig door rebellen uit de lucht was geschoten. De volgende ochtend ging de telefoon; Willem Witteveen, zijn vrouw Lidwien en dochter Marit – die nog maar net haar stage in de Eerste Kamer had afgerond – behoorden tot de 298 slachtoffers. Wat volgde, was een periode van verbijstering.

De ramp met vlucht MH17 veranderde (ook) mijn wereld. Het essay over de dominantie van het transactie-denken binnen de PvdA schoof logischerwijs naar de achtergrond. Maar zoals wij allemaal weten draait de wereld door. Het leven gaat door; de toekomst blijft. En de vraag hoe de PvdA haar sociaal-democratische waarden in het dagelijks handelen weet te vertalen blijft onverkort relevant. Dat neemt niet weg dat het beeld ten opzichte van 17 juli wezenlijk is veranderd. Het kabinet Rutte II heeft op het cruciale moment laten zien dat waardigheid een groot goed is. De manier waarop met name de minister-president en de minister van Buitenlandse Zaken zich na de ramp met vlucht MH17 naar het binnen- en buitenland hebben gepresenteerd en de keuzes die zij hebben gemaakt verdienen alle waardering. Want dat is waar het in de politiek om gaat; om op zo’n belangrijk moment substantieel inhoud te geven aan het recht op menselijke waardigheid. Tegelijkertijd is het misschien wel de meest indringende illustratie van het feit dat politiek primair waardengedreven moet zijn. Voor mij is dat ook de kern van mijn essay, wat in essentie een pleidooi is om het transactie denken los te laten en daarvoor in het politiek handelen de eigen waarden centraal te stellen. De centrale vraagstelling van Willem Witteveen, zoals hij die formuleerde in reactie op mijn essay, kan daarbij een mooie leidraad voor het debat binnen de partij zijn:

“Dag Adri, (…) Hoe organiseren we ons anders? Hoe zetten we onze waardevolle beginselen in actie om? Daar moet het eerst over gaan. Niet: hoe leggen we ons gelijk nog beter uit. Groeten, Willem”

Lees hier de aanbiedingsbrief aan de voorzitter van de PvdA; lees hier meer over het essay; lees hier het essay zelf.

Vandaag, 21 juni 2014, vond in het Bruishuis in Arnhem – een voormalige verzorgingsflat die volledig in beheer is genomen door BewonersBedrijf Malburgen – het symposium ‘Doe-het-zelfbeheer’ plaats, georganiseerd door de Nederlandse Woonbond. Op verzoek van de Woonbond hield ik een inleiding, specifiek gericht op de wooncoöperatie als onderdeel van een zichzelf organiserende samenleving.

Mijn presentatie werd vooraf gegaan door een videoboodschap van Stef Blok, minister voor Wonen en Rijksdienst, waarin hij aangaf dat er – conform de toezegging die hij deed tijdens het debat over het Woonakkoord in december 2013 – uitwerking wordt gegeven aan het principe van de wooncoöperatie “als nieuwe vorm van toegelaten instelling”. De minister komt op korte termijn met een consultatienotitie over de contouren van de wooncoöperatie zoals die nu zijn uitgewerkt; de uitkomsten van de consultatie zullen worden meegenomen in het uiteindelijke wetsvoorstel. Lees verder →

Vandaag, 16 mei 2014, mocht ik in het bijzondere, pas geopende culturele centrum in Arnhem – ontworpen door Neutelings/Riedijk Architecten – een bijrage leveren aan het congres ‘ruimtelijke kwaliteit en andere overheid’, georganiseerd door het Gelders Genootschap. Doel van het congres was om wethouders en (nieuw gekozen) raadsleden te laten zien dat je, vanuit een uitnodigende, stimulerende houding naar en in samenwerking met bewoners, kunt werken aan de kwaliteit van de stad. Zonder (al te) veel regels, maar met een duidelijke visie en drive om bestaande kwaliteiten te handhaven en nieuwe kwaliteiten toe te voegen. Lees verder →

Op 3 mei verscheen in Trouw een verhaal van filosoof Pieter Hoexum, over de vraag wat een droomhuis is: een huis waarvan je droomt of een huis waarin je droomt? In antwoord op deze vraag citeert hij Witold Rybczynski, die stelde dat “het mooiste huis ter wereld het huis dat je bouwt voor jezelf” is – waarbij hij bouwen definieerde als het “voortdurend veranderen van plan”. In het artikel wordt Almere aangehaald als de “enige plek waar het ‘wilde wonen’ van de grond is gekomen”. “Deze stad werd voorzien van een complete woonwijk met een flink aantal vrije kavels, het zogenaamde Homeruskwartier. Voor het Homeruskwartier is een helder, abstract stedenbouwkundig stramien gemaakt waarbinnen iedereen tot op grote hoogte zijn gang kan gaan.”

Voor mij illustreert het artikel, eens te meer, dat het Homeruskwartier – waar ieder huis voorkomt uit persoonlijke ideeën, wensen en fantasieën – een optelsom van droomhuizen is. Lees hier het volledige artikel.