Afgelopen weekend besloot ik, ik had de beslissing al een paar keer voor mijzelf uitgeschoven, om gisteravond (13 maart) toch aanwezig te zijn bij de eenmalige voorstelling in Carré van ‘Nederland en Vlaanderen zingen Neerlands Hoop’. Het was de al jarenlang verwachte terugblik op de succes jaren van het duo Bram en Freek in de vorm van Neerlands Hoop in Concert. Ik kan hun opkomst nog als de dag van gisteren terughalen, 1968, het jaar van de verandering, was er een doorbraak in het land van het cabaret. Neerlands Hoop veegde het gesettelde landschap aan de kant om deze opnieuw te ordenen. Als fervent cabaretliefhebber, ik interviewde Toon Hermans al toen ik 15 jaar was voor de schoolkrant, stelde ik er een eer in om zoveel mogelijk soorten cabaret te bezoeken. Deze uitdrukkingskunst sprak tot mijn verbeelding. Het reflectieve, het humoristische en het poëtische kwamen er allemaal in samen. Voor mij was Wim Kan lange tijd de top van het politiek cabaret. De wijze waarop hij een jaar kon beschouwen, de politiek kon duiden maar vooral de politicus een plek te geven of zelf op zijn plaats te zetten is nog steeds ongeëvenaard. Maar ook de niet politiek geëngageerde cabaretier kon op mijn waardering rekenen. Echter vanaf 1970, toen ook ik kennismaakte met Neerlands Hoop, werd dat anders. Het was in Diligentia, de zaal was niet uitverkocht, dat ook in mij een norm werd gezet van wat goed, middelmatig of gewoon slecht was in dit metier. De storm die de beide heren losmaakten was overweldigend en, nog veel belangrijker, het eigen denken werd van alle kanten op de proef gesteld. Neerlands Hoop was op een niet vrijblijvende wijze in staat je een spiegel voor te houden. Alles wat ‘vanzelfsprekend’ was werd onder vuur genomen dan wel bespiegeld. Voor mij had juist de diepte ervan het effect dat ik mijn eigen denken kon en ging verscherpen. Ik stelde mijzelf er meer vragen door en werd aangezet om mijn antwoorden op die (nieuwe) vragen scherper te formuleren.

1968, het zou een begin zijn van een  jaarlijkse tocht naar de theaters waar Bram en Freek optraden. Hier kreeg ik een referentiekader aangereikt waaraan ik kon toetsen waar ik zelf stond, hoe ik dacht en of de al dan niet kritische noties ook de mijne waren. Neerlands Hoop en daarna Freek de Jonge zouden voor mij blijvend een spiegel zijn waarin ik gelijktijdig naar mijzelf als ook naar de samenleving als geheel kon kijken. Het was en is een spiegel die vooral vragen aan jezelf oproept om vervolgens op zoek te gaan naar eigen antwoorden. Voor mij was deze ervaring zo uniek en zo vormend dat ik, als een opvoedkundige interventie, de laatste jaren mijn kinderen meenam naar de voorstellingen van Freek de Jonge. Ik wilde ze laten ervaren dat entertainment (cabaret) meer kan zijn dan slechts vermaakt en het volstaan met het consumeren ervan. Juist deze vorm van cabaret, hield ik ze voor, kon je een ijkpunt geven om even bij jezelf, je omgeving en de samenleving stil te staan en misschien zelfs te doorgronden. Gisteravond nam ik mijn vijftienjarige dochter mee en op weg naar Carré probeerde ik haar te vertellen van mijn ervaring in die zestiger en zeventiger jaren met Neerlands Hoop. Ongeduldig schoof ze mijn uitleg ter zijde. Ze zou het wel op haar laten afkomen, mijn uitleg vooraf was daarvoor niet nodig. En eerlijk gezegd vond ik dat ook een mooie en terechte eigenzinnige keus.

Ik wil niet ontkennen dat ‘Nederland en Vlaanderen zingen Neerlands Hoop’ een wandeling was door mijn eigen leven. Een wandeling die mij op een paar momenten ontroerde. Ieder lied, iedere conference is wel verbonden met een bepaalde fase in mijn eigen – toch ook wel dynamische – ontwikkeling en groei. Ik herkende mij helemaal in het statement van Freek de Jonge toen hij zei dat zijn probleem bij deze voorstelling was dat vrijwel de hele zaal de teksten van zijn conferenties kon souffleren. Ik kon dat ook en betrapte mijzelf erop dat ik de grappen al zag aankomen. De echte meetlat of de muziek en de conferences nog steeds hout sneden zat naast mij. Ik zag mijn dochter meegaan met de dynamiek van de voorstelling: schaterlachend, dan weer serieus en soms ook echt aangedaan. En pas toen drong tot mij door hoezeer het werk van Neerlands Hoop voor mij vooral deel van mijn geschiedenis is, het voor haar juist de duiding is deze tijd. Ik besefte toen ook hoe tijdloos het werk van Bram en Freek eigenlijk is. En hoe veelzijdig zij daarin als duo waren. Ook de inbreng van Bram Vermeulen. Want hoewel ik mij altijd een fan waande van het duo, liet de voorstelling de onmetelijke reikwijdte zien van de inbreng van Bram. De schoonheid, eigenheid en volheid van de muziek en de teksten die hij zong, lieten gisteravond zien dat Neerlands Hoop, juist in de combinatie van twee persoonlijkheden zo uniek was.

‘Neerlands Hoop in Concert’ was door de veelheid aan mooie en geëngageerde artiesten een terecht eerbetoon aan Neerlands Hoop in Bange Dagen. Veel van de muziek van het duo werd via de stemmen van Jan de Hont, Bart Peeters, Nits, Kommil Foo, Alex Roeka, Dick van Altena, Tim Knol, Paul de Munnik, Britte Maria, Bue Grass Boogiemen, Spinvis, Frank Boeijen, Mathilde Santing, Louise korthals en Yentl & De Boer op een geweldige manier opnieuw tot leven gebracht. En ja soms waren er nummers bij die misschien zelf beter werden gezongen dan het beruchte duo. Louise Korthals en Yentl &de Boer waren daar sprekende voorbeelden van. Echter, nergens werd het authentieker dan de originele uitvoeringen van Neerlands Hoop. En dat is in niets een kritiek op zij die ons een mooie avond gaven maar het laat vooral zien dat cabaret op zijn best is als alles in ieder opzicht authentiek is. Dat wil zeggen dat er een volstrekte eenheid bestaat tussen het schrijven van een tekst, het maken van muziek, en het uitdragen ervan. Juist waar cabaret zich verheft boven consumentisme en de bezoeker aanzet tot het produceren van nieuwe gedachten en inzichten. Cabaret in deze vorm is niet de performance maar het zelf zijn van de boodschap achter de tekst en muziek. Dat namelijk maakt alles tot een statement, onlosmakelijk met elkaar verbonden, en in niets vrijblijvend.

Mij rest alleen maar dankbaarheid dat ik opgroeide met de reflecties van Neerlands Hoop. Ik gun mijn kinderen en hun generatie een vergelijkbare ervaring in deze toch wel weer ‘bange dagen’. Ik weet het zeker, ze worden er sterker van.

Adri Duivesteijn, 14 maart 2018

Ps. Voor eenieder die wil toetsen wat ik hierboven beweer raad ik aan de box Neerlands Hoop in Bange Dagen Compleet aan te schaffen. Het gaat over nu!